محمد بن حسن طوسی معروف به شیخ طوسی، از علمای خراسانی شیعه در قرون چهارم و پنجم هجری قمری بود. او معاصر سلطان محمود غزنوی، حکومت آل‌بویه، شیخ صدوق، فردوسی، ابن‌سینا و ابوریحان بیرونی بوده است. طوسی از مشهورترین محدثان و فقیهان شیعه و نویسنده دو کتاب التهذیب و الاستبصار از کتاب‌های چهارگانه حدیثی شیعه است. دستاوردهای علمی وی در علم حدیث، رجال، اصول، فقه، کلام و تفسیر شیعه چنان بود که علمای بعدی از جمله علامه حلی او را «شیخ‌الطائفه» و رئیس طایفه شیعه نامیده‌اند.

محمد طوسی در رمضان سال ۳۸۵ هجری قمری در توس زاده شد. در ۲۳ سالگی به بغداد رفت تا از محضر بزرگ‌ترین دانشمند شیعه آن دوران یعنی شیخ مفید درس‌آموزی کند. وی در جوانی به درجه اجتهاد رسید و کتاب تهذیب‌الاحکام را در این دوره با پیشنهاد استادش، شیخ مفید تألیف کرد. پس از مرگ شیخ مفید، نزد شاگرد او سیدمرتضی علم‌الهدی حاضر شد. سیدمرتضی در سال ۴۳۶ درگذشت و پس از او طوسی، مرجع شیعه شناخته شد.

خلیفه عباسی، القائم بامرالله، کرسی علم کلام را در بغداد به شیخ طوسی سپرد. وی در این جایگاه بود تا اینکه بغداد به دست ترکان سلجوقی سقوط کرد. در سال ۴۴۷ طغرل وارد بغداد شد و کتابخانه شاپور را سوزاند. سال بعد میان شیعیان و اهل سنت بغداد درگیری روی داد. ابن‌جوزی در حوادث این سال از گریختن ابوجعفر طوسی و غارت شدن خانه‌اش در ۴۴۹ق سخن گفته است. شیخ پس ‌از آن به نجف هجرت کرد و حوزه علمیه نجف را بنا نهاد. گفته ‌شده در آنجا ۳۰۰ مجتهد تربیت کرد و چندین کتاب نوشت. نفوذ علمی وی به ‌گونه‌ای بود که تا ۸۰ سال فتوایی مخالف فتواهای او صادر نشد. خاندان شیخ طوسی تا چند نسل همه از علما و فقها بوده‌اند.

شیخ طوسی ۱۲ سال در نجف زندگی کرد و در ۴۶۰ق درگذشت. بنا بر وصیت خودش او را در منزلش به خاک سپردند. خانه‌ای که اینک از مشهورترین مساجد نجف است.